Kıymetli okur,

Günlük yaşamın koşuşturması içinde bazen elimizde küçük bir tesbihle sakinleştiğimiz, derin nefesler aldığımız anlar olur. Siz de fark etmişsinizdir, bazen tesbihin tanelerini bir bir geçirirken ruhunuzda bir huzur beliriverir. Peki, bu sıradan gibi görünen alet tam olarak nedir ve onu oluşturan parçalar hangileridir? Gelin, birlikte bu manevi yol arkadaşımızı daha iyi tanıyalım.

Tesbih Nedir ve Neden Kullanılır?

Tesbih, Arapça kökenli bir kelime olup ‘‘Allah’ı anmak, yüceltmek’’ anlamına gelir. Genellikle küçük boncukların ipe dizilmesiyle yapılan bu eşya, İslam kültüründe zikir (Allah’ı anma) esnasında kullanılır. Bizim köydeki ağabeylerin ifadesiyle, “Huzur arayanın elinde olan tespih” gibi bir deyim de var. Çünkü tesbih, sadece saymak için değil; ruhu huzurlandırmak, zikri derinleştirmek ve günlük telaştan bir soluk çekmek için var.

Tesbihi Oluşturan Parçalar Nelerdir?

Bakın, tesbihini doğru tanımak isteyenler için incelikli bir yapısı vardır. Tıpkı insan vücudunun azalan uzuvları gibi, tesbihin de belirgin görevleri olan bölümleri vardır. Tesbih türüne göre bu parçalar faklılık gösterebilir. Aşağıda listelenenler en genel rastlanan parçalardır, ensonuncusu dışındaç

1. Tane (Habbe)

Tesbihin en çok bilinen ve göze çarpan kısmı küçük boncuklardır. Bunlar genellikle 33, 66 veya 99 adet olur. Halk arasında “tane” veya “habbe” diye adlandırılır. Malzemesi çeşitlidir; kehribar, akik, fildişi, ahşap ya da hatta plastik bile olabilir. Her bir tane, zikir sayısını tutmak için kullanılmakla kalmaz, bazen manevi anlamlar da yüklenir.

2. İmame

Tanelerin ardından gelen ve genellikle diğer boncuklardan daha büyük olan parça, imame adıyla bilinir. İmame, tesbihin düzenli ve sağlam durmasını sağlar. Elin tesbihi kavradığı ilk ve son nokta olarak da düşünülebilir. Hepimizin bildiği gibi, el alışkanlığı ve rahat tutuşun sırrı buradadır.

3. Nişane (Durak)

Özellikle 99 taneli tesbihlerde karşımıza çıkar. Taneleri belli sayıda bölen, arada yer alan işaret boncuklarıdır. Nişane sayesinde zikir sayımı kolaylaşır. Deyim yerindeyse, pazardaki domatesleri sayarken kırmızılı yeşilli gruplar yapmak gibi; hesap kolaylaştırır.

4. Düğümlük

İmamenin altında yer alan, ipin düğümünü gizleyen kısımdır. Bu küçük ama önemli düğüm, tesbihin kopmaması için canla başla görev yapar. İnsan ilişkilerindeki sağlam düğümler gibi, tesbihi bir arada tutan gizli kahramandır.

5. Pul

Her tesbihte olmayabilir, ancak genellikle süsleme amacıyla kullanılan yassı ya da disk şeklinde bir parçadır. Tesbih sanatkârları, pul ile esere farklı bir estetik ve anlam katar.

6. Tepelik (Hatime)

Tesbihin ucunda yer alan süsleyici parça. Çoğu zaman kuyumculuk sanatının ince dokunuşlarını taşır. Kimi zaman da püskül veya ip bağlamalarında son noktayı koyar.

7. Çivi

Tepelik ve ip arasında yer alan bir parça olup, ipin uçlarının sabitlenmesini sağlar. Zaman zaman görünmez ama işlevi büyüktür.

8. Püskül (Kamçı)

Bolca estetik katmanın yanı sıra, tesbihin ucunda sallanan ip ya da tiftik parçalarıdır. Her ne kadar zorunlu olmasa da, tatlı bir dokunuş olarak kabul edilir.

9. Asansor

Bu parça, tesbih taneleri arasındaki sıklığı ayarlamaya yarayan bir özellik sunuyor. Yaptığım tesbihlerde uyguladığım, ve diğer ustaların tesbihlerde rastlamadığım bir özellik sağlıyor. Kullanımı basittir, aşağıya veya yukarıya kaydırılarak tanler arasındakı gevşeklik kolaylıkla ayarlanır.

Son olarak belirtmek isterim ki yaptığım tesbihlerde pul ve çivi gibi özellikleri göremeyebilirsiniz. Bu tesbihin eksik olduğu anlamına gelmez. Sadece benim tarzımda bu parçalar kullanımlamakta ve ihtiyaç görülmemektedir.

Kapanış: Tesbihin Bizlere Hatırlattıkları

Azizim, tesbih tanelerini tek tek geçerken sabrı, hesap sahibi olmayı ve esasen Allah’a olan bağlılığı hatırlamak lazım. Hayat da tespih gibi; sabır gerektirir ve değerlidir. Unutmayalım ki, tesbih ne kadar güzel ve sağlam olursa, tutan el o kadar huzurlu olur.

Birbirimize bu küçük ama önemli detayları hatırlatarak, manevi yolculuğumuzu güzelleştirebiliriz. Bir sonraki yazıda buluşmak dileğiyle, hayırlı ve bereketli günler dilerim.

Tesbihin büyülü dünyasını keşfetmek isterseniz, sizi Tesbihsanatcisi.com adresindeki özel bloglarımıza bekleriz.